ĐURĐEVI STUPOVI

Danas je Đurđevdan! Slaviće se svuda, ali mi se čini nigde kao u mojoj ulici. U Đurđa Brankovića i Đurđevim rupama, „Požarevačkom Harlemu“, treštaće muzika od ranog jutra, kao i svake godine. A dok nije prošao asfalt, okretali su se i ražnjevi na ulici, uprkos prašini, koju bi podizali automobili. Ma, samo nek je veselo…

            Svetog Đorđa slave svi hrišćani. Na ikonama je predstavljen kao vitez koji kopljem ubija aždaju. Dok se jedni raduju slavljenju ovog praznika, koji pada u proleće, kada se priroda budi iz zimskog sna, drugi u molitvama dozivaju ovog sveca da im pomogne u svim nevoljama koje život donosi.

            Među milionima koji su se u najtežim trenucima setili Svetog Đorđa bio je sredinom XII veka i najmlađi od četvorice sinova srpskog vlastelina Zavide. Tihomir, Stracimir i Miroslav su utamničili svog najmlađeg brata – Nemanju. Jedino što je mogao da vidi kroz tamnički prozor bio je vrh obližnjeg brda. Nemanja se dugo molio Svetom Đorđu da ga izbavi tamnovanja i obećao mu da će podići manastir na brdu koje je gledao svakog dana i posvetioti ga ovom svecu. Ubrzo su Nemanjine molitve bile uslišene, oslobodio se iz tamnice, porazio svoju braću i preuzeo vlast u Srbiji.

            Odmah po stupanju na presto, veliki župan Stefan Nemanja je ispunio zavet dat u tamnici. 1171. godine završen je impozantni građevinski poduhvat. Sama lokacija, vrh velikog uzvišenja, doprinosi osećaju strahopoštovanja kod vernika. Glavna manastirska crkva predstavlja reprezentativno graditeljsko rešenje u kome je veštim ukrštanjem elemenata vizantijske i romaničke arhitekture, odnosno istočne i zapadne tradicije građenja, ostvaren jedan potpuno nov i originalan sklop sakralnog objekta. Đurđevi Stupovi predstavljaju početak jednog novog stila građenja u Srbiji, poznatog kao Raški stil.

            Na pročelju crkve bio je simetrično postavljen par monumentalnih kula – zvonika primorskog tipa, kakve su u to vreme građene na jadranskoj obali, čija je visina bila oko 20 metara i po kojima je manastir dobio ime Đurđevi Stupovi (stolpi=kule). Danas su kule u ruševinama i njihova obnova je u toku.

            Izgradnjom zadužbina kao što su Đurđevi Stupovi, Studenica i Hilandar, koje uz svoju originalnost Raškog stila, stoje rame uz rame sa evropskim građevinama tog vremena, Stefan Nemanja je želeo da pokaže da nije samo plemenski vođa kao njegovi prethodnici. Srbija je postala država po ugledu na ostale evropske države, a Nemanja vladar i rodonačelnik dinastije koju će Srbi nazvati „svetom lozom“ Nemanjića.

            Tokom celog srednjeg veka Đurđevi Stupovi su bili jedan od najuticajnijih i najbogatijih manastira u nemanjićkoj Srbiji. Kralj Dragutin je dogradio manastirsku crkvu i obnovio ostale objekte, čime je postao drugi ktitor Stupova u kojima je i sahranjen 1316. godine.

           Manastir je zapusteo 1689. godine kada su monasi pobegli pred Turcima na sever. Posle više od dva i po veka razaranja, od slavne monumentalne Nemanjine zadužbine ostale su samo ruševine. Posle Drugog svetskog rata započeti su opsežni radovi na restauraciji manastira. Delom je obnovljena crkva, a 2002. godine i konaci. Te godine, na Đurđevdan, obnovljen je monaški život i uspostavljeno redovno bogosluženje, nakon što je više od tri veka bilo prekinuto.

            Đurđevi Stupovi su uvršteni u svetsku kulturnu baštinu i pod zaštitom su UNESKO-a.