Ljubicevski Most Dron Morava

Velika Morava, najveća srpska reka

BRANIČEVSKI OKRUG POŽAREVAC VESTI ŽABARI ZANIMLJIVOST

Nastaje spajanjem reka Zapadna Morava i južna Morava. Dve reke se spajaju kod Stalaća, formirajući na taj način Veliku Moravu, kojase nadalje pruža u dužini od 185 km. Ukupna dužina Morave iznosi 493 km. Južna Morava, koja predstavlja glavni izvor vode za Moravu, je duža, ali je zbog regulacije rečnog korita i melioracionih radova učinjena kraćom. Zapravo ,regulacioni radovi izvršeni su na sve tri Morave, tako da su sve značajno skraćene. Nekada je dužina Morave iznosila preko 600 km. Najudaljeniji izvor vode za moravski sliv je izvor reke Ibar. Ibar je najveća pritoka Zapadne Morave. Ova reka izvire u Crnog Gori.

Sve dok je ljudi nisu pripitomili, ispravili njene meandre, Velika Morava je bila poznata kao hirovita, nepredvidiva i opasna reka. Za nju se kaže da je grizla sopstvene obale, kidala njive i gutala polja i bašte. Tada je Velika Morava imala dužinu od 245 km. Danas ona, od spajanja Zapadne i Južne Morave kod Stalaća, pa sve do ušća u reku Dunav između Smedereva i Kostolca, ima dužinu od 185 km. Prosečno daje 230 kubnih metara vode u sekundi. Južna Morava nastaje iz Binačke Moravice i Preševske Moravice kod Bujanovca, a Zapadnu Moravu u blizini Požege grade Golijska Moravica i Đetinja. Moravski sliv odlikuje veliko kolebanje protoka vode. U proleće, u vreme najvišeg vodostaja, Velikom Moravom proteče i do sto puta više vode nego u vreme najnižeg vodostaja. Ovo kolebanje je na Južnoj moravi još veće. Glavne pritoke Morave su Belica, Lepenica, i Jasenica s leve strane, i Crnica, Ravanica i Resava s desne strane.

Velika Morava je plovna na svega tri kilometra pri njenom ušću u Dunav. Nekada je bila plovna sve do grada Ćuprije, što čini oko 3 / 4 njene ukupne dužine. Iako je napravljen plan o ponovnom uspostavljanju plovidbe na Moravi, do danas po tom pitanju nije učinjeno ništa

Velika Morava pripada crnomorskom slivu. Površina njenog sliva iznosi 6 126 kvadratnih kilometara, dok celokupni moravski sistem ima površinu od 37 444 kvadratnih kilometara. Čak 42, 38 % površine moravskog sistema nalazi se u Srbiji, dok se 1 237 kvadratnih klometara nalazi u Bugarskoj, a svega 44 kvadratna kilometra u Makedoniji. Velika Morava protiče kroz Pomoravlje, najplodnije i najnaseljenije područje centralne Srbije. Nekada je ovo područje bilo ispunjeno gustim šumama, ali od toga danas nije ostalo mnogo.

Područje roz koje prolazi Zapadna Morava povezuje istočni, centralni i zapadni deo emlje. U gusto naseljenom Pomoravlju nikli su voćnjaci i vinogradi, livade i pašnjaci. Nekada je ovuda prolazio čuveni Carigradski drum, vekovna saobraćajnica Evrope i Azije. Vojni put, Via Militaris, moćna džada opskrbljena mnogim utvrđenjima i odmorištima, popločana tridesetih godina prvog veka sa zapada na istok, bio je na istoj liniji glavna balkanska magistrala u Rimskom, kasnije u Vizantijskom i Osmanskom Carstvu. Iza Rimljana je ostalo latinsko ime za Morave. Velika Morava nazivana je Margus, Zapadna Brongus, a Južna Angrus. Tokom kasnog srednjeg veka u Pomoralju su se nalazili glavni centri srpske države. Utvrđenja Moravske Srbije danas predstavljaju jedinstvenu atrakciju.

Moravska Srbija je termin koji se koristi za srpsku feudalnu državu koja se razvijala u dolini tri Morave, u vreme kneza Lazara Hrebeljanovića i njegovog naslednika, despota Stefana Lazarevića. Od te države očuvano je nekoliko značajnih utvrđenja, koja i danas ponosito podsećaju na slavne dane srpskog srednjeg veka. Od moravskih gradova najznačajniji su Ostrovica, Petrus, Koznik, Kruševac, Todor od Stalaća, Manasija … Obilazak ovih utvrđenja daje jasnu sliku o nekadašnjem značaju triju Morava.

Velika Morava je jedan od najboljih primera reke koja meandrira. Pre regulacije, Velika Morava se pružala u dužini od 245 km. Tok Morave u pravoj liniji iznosio bi svega 118 km. Rečno korito Velike Morave široko je od 80 do 200 metara, a duboko do 10 metara. Zbog nepredvidivosti Morave, još od šezdesetih godina počelo se sa radovima na sprečavanju poplava. Akumulacije su izvršene na pritokama,a meandri Morave su ispresecani. Nažalost, posao nikada nije završen.

Pomoravlje je najgušće naseljeno i najplodnije područje u centralnom delu Srbije. Još od srednjeg veka su u blizini Morave podizani gradovi. Jedini grad na obali Morave je Ćuprija. Ostali gradski centri građeni su na sigurnom odstojanju. To su : Paraćin, Jagodina, Batočina, Lapovo, Svilajnac, Velika Plana, Požarevac i Smederevo. Od manjih mesta tu su : Varvarin, Glogovac, Markovac, Veliko Orašje, Miloševac, Lozovik, Simićevo, Oreovica … Gradovi smešteni u blizini Velike Morave ispunjeni su brojnim kulturno – istorijskim spomenicima vezanim za period srednjeg veka.

Dolina Velike Morave ističe se neverovatnom lepotom. Spajanje Južne i Zapadne Morave kod Stalaća predstavlja jedinstven prizor, koji ne sme da se propusti. Morava na svom toku preseca predivnu prirodu, utapajući se u njoj i praveći fantastičan ambijent. Morava je reka koja istovremeno uliva strah i radost. Ovo je reka koje se treba plašiti, koju treba poštovati, i koju treba voleti. U svom toku, Velika Morava grli najlepše predele Srbije.