BOKSERI IDU U RAJ

U nedostatku nekog drugog sredstva čovek je  uvek mogao da upotrebi svoje telo kao oružje. Među ručnim borilačkim veštinama nekrunisani kralj je boks. Jedan od najstarijih olimpijskih sportova, uveden 688. godine pre nove ere, vršnjak antičkog teatra. Tada je to bila mešavina rvanja i boksa – pankration. Kasnije, gladijatori razvijaju boks neuporedivo suroviji nego danas. Korišćeni su kožni kaiševi s metalnim šiljcima. Posle srednjeg veka, kada je boks korišćen za samoodbranu, početkom XVIII veka Englez Džejms Flag ponovo otkriva boks kao sport. Pesničanje golim rukama potrajalo je gotovo ceo vek, do 1889. godine, a tada nastupa era boksa kakav svi znamo.

Ova crtica nema za cilj da ispiše kompletnu istoriju, već da podseti istraživače da je ovaj sport u Požarevcu zaslužio monografiju i trajno pamćenje, jer je ostavio dubok trag u našim sećanjima. Sačinjena je na osnovu razgovora sa svedocima i učesnicima tih događaja –  Slobodanom Uroševićem i Mirkom Lazićem. Stoga očekujem da se jave i drugi očevici i svojim sećanjima i fotografijama dopune ovu kratku skicu. 

Kako je boks stigao kod nas? U Kraljevini SHS (Jugoslaviji) bio je registrovan pri Teškoatletskom i Šakačkom savezu od 1924. do 1934. godine, da bi samostalni Bokserski savez bio osnovan 1934. godine sa sedištem u Zagrebu. Posebno je bio popularan među mladićima koji su se školovali u inostranstvu ili se vratili iz SAD, pa je ovaj sport postao vrlo brzo profesionalan i izuzetno popularan. Za vreme rata na Tašmajdanu su se organizovali mečevi. Pored ekipa “NSOS“ (Nacionalna služba za obnovu Srbije) i “SZR“ (Srpska zajednica rada), učestvovali su i poznati beogradski klubovi “Mitić“ i “1913“. Mečeve je pratio ogroman broj građana. Bokserski savez Jugoslavije je obnovljen 18. decembra 1948. godine. Boks, sport siromašnih, brzo je postao popularan, a bokseri su sticali (kao i svi borci) oreol nedodirljivih.

Šta se dešavalo u našem kraju? Za vreme Drugog svetskog rata izvesni Guta (Dragutin?) Branković iz Petrovca na Mlavi organizovao je bokserske revije po Srbiji, a posle rata bio je angažovan u Bokserskom savezu Jugoslavije. Dugo je kružila legenda o stvarnoj ličnosti; izvesni Hailo iz požarevačke Radne male bio je pojam boksera (kad su hteli nekog da pohvale, rekli bi – boksuješ kao Hailo). Otišao je u Osijek i to je sve što se o njemu zna.

Godine 1946. formiran je klub “Mladi radnik“, član Sportskog društva “Mladi radnik“. Predsednik je bio Mita “Grom“, a trener Farkali. Najpoznatiji takmičari su bili Stojiljković (zapamćen po navici komentatora da takmičare oslovljavaju samo po prezimenu), Žika Stevanović-“Šampion“, Dule Orlović, Bata Grozdanović-Laktaš, Dača “Zemunac“…Dule Orlović je pedesetih godina kao profesionalni bokser imao turneju po Istri i Severnoj Italiji (!). Boksovao je 15 mečeva. Poslednji meč boksovao je protiv Barbadorea iz Pule, koji je kasnije bio trener svetskog amaterskog i profesionalnog šampiona Mate Parlova.

 Godine 1948. gasi se “Mladi radnik“ i odmah formira BK “Železničar“. Predvodi ga entuzijasta Slavko Pejić; u njega prelaze svi bokseri iz “Mladog radnika“. Izdvajao se izvesni Čupić koji je nastavio karijeru u BK “Partizan“ gde je postao reprezentativac. Posle godinu dana, 1949. i ovaj klub prestaje s radom, ali se boks ne gasi. Opet svi prelaze u novoformirani BK “Milicionar“ koji predvodi predsednik Voja Niketić. Taj klub je potrajao duže, da bi s radom prestao 1954. godine, kada sledi još jedna selidba – u novoformirani klub “Turbina“ u Kostolcu.

Za sve su potrebni odgovarajući ljudi, te uspešnija istorija požarevačkog boksa počinje sa Miodragom Uroševićem – Ćatom i Tomom Stanisavljevićem “Prorokom“, koji oživljavaju rad BK “Mladi radnik“.

Miodrag Urošević – Ćata

Kako je sve počelo? Predratni trener i bokser, Toma Stanisavljević zvani “Prorok“ osnivao je širom Jugoslavije klubove. Slučajnost je htela da se on i Miodrag Urošević sretnu kod menze (društvene samoishrane), tu gde je sada direkcija “Vodovoda“. “Prorok“ je došao u Požarevac da podstakne bokserski sport. Pre toga Ćata je bio funkcioner u FK “Mladi Radnik“. Ćatu je, kao dete, operisao čuveni doktor Brana Radovanović koji mu je spasao život amputiravši mu (bez anestezije) ruku zahvaćenu gangrenom. Odsečenu ruku majka je čuvala u jednoj kutiji na tavanu. Za vreme rata bio je kurir koji je prenosio poruke Svetislavu Uroševiću Tisi. Kao pisar kod čuvenog predsednika opštine Milutina MIlojkovića “Dronje“ dobio je nadimak po kome su ga svi upamtili. Ćata je najduže radio kao personalni referent u bolnici (po struci je bio viši rendgenski tehničar). Za one koji ga ne pamte iz vremena boksa, dovoljno je reći da je bio pasionirani šahista. Kada je napustio boks posvetio se šahu. Bio je jedinstven po tome da istera pešaka pa uzme konja (a ne kraljicu); specijalnost mu je bila da matira protivnika s tri konja! Uz Ćatino ime Požarevljani neizostavno pomenu i “Foto Rosu“, prvu društvenu fotografsku radnju čiji je on bio direktor. Kada je prešao u bolnicu, poslovođa je ostala  njegova supruga Ljubica koju su svi zvali Rosa, uvek nasmejana žena.

Toma “Prorok“ je bio prvi trener. Treninzi su bili na stadionu FK “Mladi radnik“,a sezona boksa je zavisila od vremena, pošto u Srbiji nije bilo hala. Prva izgrađena hala van Beograda bio je čuveni “Medison“ u Zrenjaninu. Ako bi temperatura bila ispod deset stepeni, bokseri nisu trenirali, niti se borili. Zato su prvi lepi dani bili njihovi. Prvi meč održan je protiv druge ekipe “BK“ Radnički“ iz Kragujevca. Izgubljen je rezultatom 15:5. Prva bokserska revija održana je na stadionu FK “Železničar“ 1957. godine. Mečevi su održavani u zajedničkom dvorištu Vatrogasnog doma i stare Opštine, bioskopu “Kultura“ (sada Politehnička škola) jednom u bašti Doma JNA, pa čak i u nekom stovarištu kod fabrike “Moravka“. Klub je u to vreme postizao izvanredne rezultate. Bio je registrovan u Šumadijskom bokserskom podsavezu. Aktuelni rivali bili su “Radnički“ Priština, “Metalac“ Kraljevo, “Radnički“ Šabac, “Rudar“ Aleksinac, “Banat“ Zrenjanin, “Radnički“ Sombor…Takmičio se u drugoj srpskoj, pa zatim i u prvoj srpskoj ligi. Iz nje sledeći korak vodio je u Prvu saveznu ligu. Taj korak nije ostvaren; zbog jednog boda koji nisu upeli da osvoje, jer Vlada Stanisavljević nije mogao da boksuje, izgubili su od “Jedinstva“ Zemun s 11:9. Međutim, ni “Jedinstvo“ nije nastavilo borbe u prvoj ligi, verovtno zbog neispunjenih uslova.

Posle “Proroka“ trener je bio Siki (Siniša?) Gaković koji je u svemu podražavao Tomu, a zatim Tikan Vujičić. Unikatna priča vezana je za Ljaha Nimanija, čuvenog selektora naše reprezentacije koi je trenersku karijeru nastavio u SAD. Jedini klub koji je on ikada trenirao bio je naš “Mladi radnik“! Doveo ga je Zvonko Štrbac. Oni stvaraju boksere i šampione čije se ime brzo širi daleko van Požarevca. Vlada Stanisavljević, Blaga Vujčić (“Blaga debeli“), Batrić Martinović -Baće, Petar Savić-Pera Šinzov (mnogi ga zovu Šinzov), Mirko Lazić, braća Đorđević (Cvetko i Tomislav – Tomajlo), Branko Đorđević “Džokej“, Toma Radostev, Ljubiša Lukić, Radomir Grujić-Race, Milan Mandžu, koji je kasnije promenio prezime u Luka. Ljubiteljima fudbala ovo prezime je svakako poznato. 

Izdvojimo najveće uspehe Požarevljana: Vlada Stanisavljević bio je šampion države ( boksovao je u polusrednjoj i srednjoj). Blaga je bio vicešampion Jugoslavije u teškoj. Borbe su organizovane na Tašmajdanu. Dule Tomanić bio je omladinski prvak FNRJ u poluteškoj kao član BK “Brodograditelj“ Beograd, iz kog su potekli mnogi jugoslovenski talenti. Ivan Bocić, kao član BK “Crvena Zvezda“ bio je prvak u lakoj. Milan Milošević (Milan “Kasapin“) prvak u poluteškoj kao član “Kablova“ Svetozarevo. Klub je postojao sve do 1966. godine. Podsetimo se i onih, nevidljivih detalja iz života jednog kluba. Tada nije bilo lako putovati. Nije postojao autoput, a snaći se za vozilo bila je prava muka. Putovalo se u džipovima “Gaz“; često je korišćen i kombi bez sedišta u koji su ubacivane klupe; neretko su i sami bokseri svojim automobilima vozili ekipu. Putovalo se dugo, naporno, a na meč se stizalo isrcpljeno i “sažvakano“ od puta. Bila su to pionirska vremena boksa jer je od opštine stizalo mnogo manje para nego što su to favorizovani fudbaleri dobijali.

Tokom 1974. godine ponovo bokseri počinju s radom, u boljim ekonomskim uslovima, u relativno mirnom i stabilnom periodu naše zemlje i s više podrške. Inicijatori ponovnog okupljanja kluba bili su Joca Trifunović-“Joca Zakon“, Mladen Živanović-Bambuleja, Ivan Stanojević-Ivica Bagrina (nekada bokser valjevskog “Metalca“, šef stovarišta “Krajina vino“) , Radiša Živanović-Bajkan iz “Putnika“, Miodrag Vićić, načelnik SUP, i Draško iz predstavništva  “Krajina vina“. Početak treninga vezan je za salu DTV “Partizan“. Oko nekadašnjih boksera “Mladog radnika“ – Mirka Lazića, Blage Vujčića “Debelog“, Tomajla, Jove Jeremića (Jova Gori), Slobodana Uroševića i drugih, okuplja se i stasava nova ekipa. Tomajlo je trenirao levoruke, Blaga teškaše, a Mirko Lazić (koji je kasnije bio izvesno vreme i službeni trener) trenirao je dešnjake, među njima i Sretena Mirkovića. Tako je u prvobitnim Mirkovićevim biografijama pisalo da je prvi trener Sretena Mirkovića bio Mirko Lazić. Najistaknutiji pojedinci bili su: Sreten Mirković (velter) koji je bio takođe izvanredan fudbaler, a boksom je počeo da se bavi gotovo slučajno; Dragiša Ilić-Žuća (muva), Zoran Delić (muva), Zoran Pejčić (bantam), Zoran Vlajković (perolaka), Miroslav Stojiljković-Stapenko (laka), Miroslav Aleksić-Panča (poluvelter-velter), Slobodan Simeonović-“Bosanac“ (polusrednja), Zvonko i Dragan Živković (srednja i poluteška), Radovan Savović-Zuba (poluteška), Srboljub Jaćimović (teška), Boško Živković (teška, otišao za Beograd) i drugi.

Osamdesetih godina i ovaj klub prestaje s radom, a za sobom ostavlja neizbrisiv trag u obliku imena Sretena Mirkovića, čoveka koji je dosegnuo evropske vrhove, i po kome ( po ko zna koji put obnovljen) bokserski klub, koji se sada takmiči u Beogradskoj ligi, s pravom nosi ime.

Kad se već bavimo boksom, pogledajmo i poreklo ove imenice.  Boks i njena izvedenica bokser pokrivaju veoma širok raspon značenja: to može biti kutija, odeljak za konje, ali i veliko pakovanje cigareta; postoje i boks-motor, čvrsta teleća koža, vrsta psa, gvozdeno oružje koje se navlači na prste šake…Uglavnom je reč o nečemu čvrstom i robusnom. U etimologiji ne treba ništa da vas začudi, pa ni činjenica da je ova reč iz grčkog jezika (piksos), stigla u latinski kao boxos, odnosno – šimšir! Njegovo drvo je poznato po izuzetnoj tvrdoći i čvrstoći. Od njega su se pravili instrumenti, alati, pribor za domaćinstvo, a svakako najpoznatiji proizvod je masonski čekić.

Priča o boksu ne bi bila kompletna kada ne bi imala i tipično srpsku dimenziju. Na putu za Srpsku Crnju zaustavili smo se u Žitištu na semaforu. Pogledao sam udesno i mahinalno pomislio – kakav li je ovo prvoborac koji je zauzeo stav boksera koji slavi pobedu? Naravno, tog trenutka sam se setio da je reč o Rokiju i smejao sam se posle do Srpske Crnje. Do apsurda dovedena simbolika izmišljenog filmskog junaka inspirisala je nekog da u centru mesta stavi baš taj spomenik. Odmah su krenule priče da se tu neko “debelo ugradio“ jer se ispostavilo da to nije bronzani spomenik, već odlivak od modeliranog betona, ali to je već deo folklora koji je u ovoj zemlji neizbežan.

U našoj kulturi boks se najviše proslavio romanom Dragoslava Mihailovića “Kad su cvetale tikve“ . Podudarnost je da se u romanu kao jedan od animatora boksa pojavljuje policajac Perišić (zvani Stari), bez jedne ruke (kao i naš Ćata). Pamtimo i komediju “Bokseri idu u raj“. Za ovaj film vezane su neki unikatni detalji koji samo liče na slučajnost. U filmu se pojavljuju stvarne ličnosti – Nebojša Prokić-Nebula, sudija koji je sudio i našim bokserima, i čika-Plemić (tako su ga svi zapamtili) – merilac vremena.  Bokseri idu u raj? Da. Zasluženo, naravno.

 

Naslovna fotografija iz kolekcije Mirka Lazića.

Sleva udesno:

Tikan Vujičić (trener), Batrić Martinović-Baće, Ljubiša Lukić, Branko Đorđević-Džokej, Svetomir Nikolajević-Skakalečko, Mirko Lazić.

 

U idućem nastavku: “Dok svira radio… “

Tekstove objavljujemo utorkom.