XXIX Nеdеljа zdrаvljа ustа i zubа

Institut za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut” sa mrežom instituta/zavoda za javno zdravlje i Stomatološkim fakultetom Univerziteta u Beogradu u periodu od 13. do 19. maja 2019. godine na teritoriji Srbije obeležava XXIX Nedelju zdravlja usta i zuba.

Ove godine kampanja se obeležava pod sloganom „ORALNO ZDRAVLjE ČUVAMO OD NAJRANIJEG UZRASTA”.

Ciljevi ove kampanje, koja se u Srbiji obeležava od 1991. godine, su:

Ukazati na značaj oralnog zdravlja i na to da se primenom adekvatnih mera dobro oralno zdravlje može održati tokom čitavog života.

Uticati na poboljšanje zdravlja usta i zuba dece i na stvaranje navike pravilnog održavanja higijene i primenu mera neophodnih za očuvanje oralnog zdravlja.

Doprineti da se poveća broj ljudi sa očuvanim oralnim zdravljem.

Podsticati donosioce odluka za podršku merama za unapređenje oralnog zdravlja stanovništva.

Mobilisati sve sektore društva na zajedničke akcije koje imaju za cilj promociju oralnog zdravlja.

Motivisati pojedince, porodice, zajednice i donosioce odluka za aktivan odnos prema unapređivanju oralnog zdravlja, svako u svom domenu.

Nedelja zdravlja usta i zuba se obeležava brojnim aktivnostima kao što su javne i druge manifestacije u kojima učestvuje stručna javnost, ali i opšta populacija.

Nosioci i koordinatori aktivnosti tokom Nedelje zdravlja usta i zuba na nivou okruga su okružni instituti i zavodi za javno zdravlje, a za teritoriju svake opštine službe stomatološke zaštite domova zdravlja, uz aktivno učešće privatne stomatološke prakse, lokalne zajednice, privatnog sektora i udruženja građana.

U okviru Kampanje se organizuje konkurs za izbor najboljih literarnih sastava i likovnih radova namenjen deci u vrtićima i učenicima osnovnih škola u Republici Srbiji koji ima za cilj podsticanje zdravstvenovaspitnog rada u vrtićima i osnovnim školama na temu oralnog zdravlja.

Opšte preporuke za očuvanje oralnog zdravlja koje se plasiraju u okviru ove kampanje nisu usmerene samo na značaj održavanja adekvatne higijene i redovnih poseta stomatologu, već obuhvataju i preporuke za smanjenje unosa šećera, bezbedno fizičko okruženje, a podstiče se i uključivanje poruka o uticaju konzumiranja alkohola i pušenja na oralno zdravlje.

Oralno zdravlje u svetu i Srbiji

Oralno zdravlje je značajan pokazatelj opšteg zdravlja i kvaliteta života. Svetska zdravstvena organizacija definiše oralno zdravlje kao „stanje bez hroničnog bola usta i lica, bez malignih bolesti usne duplje i grla, oralnih infekcija i rana, bez oboljenja desni, karijesa, gubitka zuba, kao i bez drugih oboljenja i stanja koji ograničavaju kapacitet osobe da žvaće, grize, smeje se, govori i negativno se odražavaju na psiho-socijalno blagostanje”.

Bolesti usta i zuba su najčešća nezarazna oboljenja koja se mogu javiti tokom života i koja uzrokuju bol, nelagodnosti, ali mogu dovesti i do ozbiljnih posledica po opšte zdravlje.

Karijes, periodontalna oboljenja tj. oboljenja desni, oralni karcinomi, oralne manifestacije HIV infekcije i traume usta i zuba spadaju u najčešća oralna oboljenja i stanja, a u velikoj meri ih je moguće prevenirati ili se mogu lečiti u ranoj fazi.

U velikom broju zemalja sa niskim i srednjim prihodima, sa porastom urbanizacije i promenama u uslovima življenja, učestalost oralnih oboljenja nastavlja da raste. Ovome u velikoj meri doprinosi nedostatak zaštite fluoridima, neadekvatna pokrivenost stomatološkom zdravstvenom zaštitom na primarnom nivou, ali i upotreba šećera, duvana i alkohola.

Prema procenama dobijenim u okviru studije o opterećenju bolestima na globalnom nivou (The Global Burden of Disease Study) iz 2016. godine skoro polovina svetske populacije (3,58 milijardi ljudi) ima neko oralno oboljenje. Karijes stalnih zuba u svetu ima 2,4 milijarde ljudi, a 486 miliona dece ima karijes mlečnih zuba. Nelečena parodontopatija, koja u krajnjoj fazi dovodi do ispadanja zahvaćenih zuba, zauzima među hroničnim nezaraznim oboljenjima 11. mesto prema učestalosti na globalnom nivou.

U zemljama Evropskog regiona Svetske zdravstvene organizacije, 20–90% šestogodišnjaka ima karijes. Procenat stanovnika u starosnoj grupi 65–74 godine koji nema nijedan prirodan zub varira od 20 do 50%. Učestalost oboljenja usta i zuba, kao i pristup stomatološkoj zdravstvenoj zaštiti, značajno varira među evropskim zemljama. Lečenje bolesti usta i zuba je skupo i u proseku čini 5% ukupnih troškova za zdravstvenu zaštitu u većini zemalja sa visokim prihodima. Nejednakosti u oralnom zdravlju među zemljama i među različitim osetljivim grupama stanovništva postoje u čitavom svetu.

Prema rezultatima istraživanja koje je sprovedeno na nacionalno reprezentativnom uzorku 2013. godine, samo 8,3% stanovnika Srbije starijih od 25 godina ima sve svoje zube, a manje od polovine (45,6%) stanovništva procenjuje stanje svojih zuba i usne duplje kao dobro. Posebno su ugroženi stanovnici nižeg obrazovnog statusa i lošeg materijalnog stanja koji u značajno većem procentu sopstveno oralno zdravlje procenjuju kao loše i u značajno manjem procentu redovno peru zube.

Izveštaj o unapređenju kvaliteta rada u zdravstvenim ustanovama Republike Srbije u 2017. godini pokazuje da je u Srbiji u 2017. godini 36,6% dece u sedmoj godini života imalo sve zdrave zube, a da je procenat dece u dvanaestoj godini života sa svim zdravim stalnim zubima iznosio 35,5%. U 2017. godini na nivou Republike Srbije 88,1% dece u sedmoj godini života i 83,3% dece u dvanaestoj godini života obuhvaćeno je lokalnom aplikacijom koncentrovanih fluorida.

Istraživanja ponašanja u vezi sa zdravljem kod dece školskog uzrasta u Republici Srbiji koje je sprovedeno 2017. godine pokazalo je da naviku svakodnevnog pranja zuba češće od jednom dnevno ima oko dve trećine školske dece uzrasta 11,13 i 15 godina (70,9%), značajno više devojčica nego dečaka (82,6% prema 59,9%).

Neadekvatna oralna higijena i primena fluorida, kao i neredovne kontrole kod stomatologa imaju značajan uticaj na oralnog zdravlje. Pored toga, faktori rizika koji su povezani sa oboljenjima usta i zuba su isti kao i za vodeće nezarazne hronične bolesti kao što su nepravilna ishrana, upotreba duvana i alkohola.

Opšte preporuke za očuvanje oralnog zdravlja su:

Održavanje adekvatne higijene, što podrazumeva redovno pranje zuba ujutro i uveče, kao i posle svakog obroka i korišćenje konca za zube

Smanjenje unosa šećera i izbalansirana ishrana

Korišćenje zaštitne opreme za sportske aktivnosti i pridržavanje propisanih mera bezbednosti u saobraćaju

Bezbedno fizičko okruženje

Posete stomatologu radi redovne kontrole, uklanjanje zubnog kamenca od strane stomatologa i primena fluorida prema preporuci stomatologa

Prestanak ili smanjenje konzumiranja alkohola

Prestanak pušenja.