Svetski, A NaŠ

Svetski, a naš…

OSMATRAČNICA
Dragi Ivić

“Beograde, Beograde, na ušću dveju reka, ispod Avale“. Da nema ove zapete izgledalo bi da je ušće dveju reka ispod Avale. Istina je da je i ovaj grad nikao na pravom mestu, tu gde se sastaju dve velike reke, žile kucavice ne samo naše zemlje. I tada i sada reka je bila mogućost najjevtinijeg  transporta. Beograd jeste primer za udžbenike istorije kako nastaje grad, ali i kako niče iz pepela. Ono što je kod njega posebno interesantno i što svedoči o njegovoj burnoj istoriji, jeste ime. Nije retkost da naselje dobije ime pridevskog oblika, ili da to bude kombinacija pridev+imenica. Pridev beo je čest u slovenskoj leksici. Razlikuje se, naravno, od reči belo; ova reč je prilog (u beloj boji). Ipak, nije Beograd oduvek bio pod tim imenom poznat.

On je tu bio od paleolita, ali mu tek Kelti daju ime koje bi trebalo da znači kružno naselje ili utvrđenje – singidun(on). Rimljani mu daju ime Singidunum (jedinstven, samo jedan) i pamte ga po tome što se u njemu rodio car Jovijan. Sloveni sa sobom donose svoje običaje i grad nazivaju Beligrad (od straroslovenskog Бѣлградъ, Бѣлиградъ). Tako se pojavljuje 878 godine u pismu pape Jovana VIII bugarskom caru Borisu. Dugo je to ime bilo u datom obliku, da bismo u Vukovom “Rječniku“ iz 1818. godine videli jekavski oblik Bijograd. Sličan oblik u to vreme koristi se u Crnoj Gori i u Dalmaciji (Biograd na Dunavu).  Pošto je mnoštvo službene diplomatske prepiske i najveći broj naučnih radova kasnog srednjeg veka insistirao na latinizaciji mnogih pojava, tako je i Beograd dobio latinski oblik Alba Graeca. Mađari su ga nazvali Fehérvár (Beli zamak). Oni su mu i najčešće menjali imena. Do XIV veka on je bio Nandoralba. Tim imenom (Nandor) Mađari su zvali Bugare. Kasnije on dobija ime Nándorfehérvár (bugarski beli zamak), a zatim i  Landorfehérvár (zemlja belog grada). Vizantinci su ga zvali Veligradon, a Grci Veligradi, Βελιγράδι. Osmanlije su ga znale kao Dar Ul Jihad, odnosno “kuća rata“, a Turci Belgrat (Beograd);  Nemci Weißenburg (Beli grad), a Italijani Castelbianco, što znači isto. Za vreme nemačkih okupacija ponovo je menjao ime u Prinz Eugen Stadt. Sloveni ga znaju kao Belgrad i to ime je važeće u Rusiji, Ukrajini, Bugarskoj, Poljskoj i Makedoniji. Za Čehe je on Bělehrad.

Međutim, ovaj grad ne prestaje da iznenađuje svojim privlačnim imenom. U svetu postoji još 18 gradova s tim imenom, od toga samo u SAD ih ima devet, a da pri tom u njima ne živi niko srpski.

U SAD on se nalazi u obliku Belgrade u Misuriju, Minesoti, Montani, Nebraski i u Mejnu, ali i u Teksasu, Svernoj Karolini, Bostonu i Oklahoma Sitiju. U ova dva poslednja to su predgrađa s imenom Beograd.  Najveći je Beograd u Montani koji ima 4.000 žitelja. Dobio je ime po Kneževini Srbiji koja je darovala novac za izgradnju pruge, jer stanovnici tog kraja nisu imali dovoljno novca!  Najmanji je Beograd u Nebraski. To je selo od oko 130 ljudi. U njemu žive isključivo belci, a mogao bi se zvati i Stari grad jer je u izumiranju. U Minesoti se nalazi Beograd koji je poznat po najvećem spomeniku vrani na svetu.

Ni to nije sve. U Evropi ima pet gradova nose taj naziv, a pored njih tu je i predgrađe Londona i opština u glavnom gradu belgijske oblasti Valonija. Koji su to gradovi? Belgorod u Rusiji je najstariji Beograd van Srbije, podignut je 1237. godine. U Mađarskoj se nalazi  Sekešfehervar (Stoni Beograd, beli zamak s prestolom). To je drevna prestonica ugarskih kraljeva. Biograd na moru nalazi se u blizini Zadra, u Hrvatskoj. Bio je sedište hrvatskih kraljeva i biskupa. U Poljskoj se nalazi Bjalogard, veliki industrijski centar. Beogad imaju čak i Rumuni. Zove se Alba Julia, ranije Erdeljski Beograd, mađarski Gyulafehérvár, nemački Karlsburg, a latinski Apulum.  Za nas je bio i ostao Beograd, bez obzira što nije uvek baš tako beo i što se s reke sve manje vidi taj stari, prepoznatljivi lik.

U sledećem nastavku: “Bez oznake poverljivo“

Tekstove objavljujemo utorkom

Dragi Ivić
Latest posts by Dragi Ivić (see all)